Podstawą wymiaru podatku od obrotu, przeznaczonego na rzecz gmin miejskich dla zasilenia ich finansów, jest obrót ustalony przez komisje szacunkowe przy urzędach skarbowych, powołane do wymiaru państwowego podatku procentowego od zysków.

Ustawa o podatku przemysłowym, nakładająca na przedsiębiorstwa handlowe i przemysłowe obowiązek opłacania podatku przez wykupno t. zw. Patentu, przewiduje prócz tego jeszcze drugie, wyrównawcze, opodatkowanie przemysł u i handlu przez wprowadzenia t. zw. Procentowego podatku od zysku. Aby zysk ten ustalić, specjalne komisje obywatelskie przy urzędach skarbowych określają na podstawie złożonych deklaracji lub przedsięwziętych badań wysokość obrotu danego przedsiębiorstwa i przeciętną jego rentowność w procentach. Otrzymany stąd zysk podlega opodatkowaniu na rzecz skarbu, zaś wypośrodkowany obrót opodatkowaniu na rzecz gminy.

Przykład: komisja oszacowała obroty roczne firmy X na 500 miljonów, a rentowność 8 procent. Wobec tego zapłaci firma X podatek procentowy od zysków od sumy 40 miljonów, a podatek obrotowy na rzecz miasta od sumy 500 miljonów. Podatek ten wynosi 2 promille – czyli 2 marki od każdego tysiąca.

Ponieważ komisje wymiarowe dla podatku procentowego od zysku nie ukończyły jeszcze swych czynności a miasta nie mogły pozostać bez wpływów z tego podatku, ustawa o podatku przemysłowym zezwala gminom miejskim, uprawnionym do pobierania podatku od obrotu, pobierać przy wykupie patentu 100 procentowy dodatek tytułem zaliczki na podatek obrotowy, który będzie mógł być wymierzony dopiero po ukończeniu prac komisji wymiarowych dla wspomnianego podatku państwowego.

Większość miast skwapliwie skorzystała z uprawnienia ustawy i pobrała w okresie wykupna patentów stuprocentowy dodatek do ceny patentu, jako zaliczkę na podatek od obrotu, obiecując sobie przynajmniej raz tyle jeszcze otrzymać po skończonym ustaleniu obrotu przez komisje, przy urzędach skarbowych.

Tymczasem wiele z miast doznało przykrego rozczarowania. I tak n. p. w Radomiu zaliczkowo pobrany dodatek stuprocentowy do ceny patentów wyniósł 16 miljonów rubli: a po zakończeniu ustalania obrotów, gdy magistrat przystąpił do wymiaru podatku od obrotu okazało się , że wynosi on zaledwie niespełna 13 miljonów.
Naturalnie że ci, którzy w formie zaliczki zapłacili więcej, niż wypada na nich według orzeczenia komisji wymiarowej, żądają zwrotu. Magistrat m. Radomia śle rozpaczliwe pisma do ministra skarbu, ze wyszedł fatalnie na szumnie się zapowiadającym podatku obrotowym, że w kasie pustka i że nikomu nic nie zwróci.
Tak stało się w Radomiu a stanie się jeszcze w wielu innych miastach, co stanowi jaskrawy dowód z jaką skrupulatnością wymierza się u nas podatki i jak niebezpiecznem jest pozostawienie wymiaru podstawy podatkowej autonomicznym niemal komisjom wymiarowym, bez ścisłego badania ksiąg handlowych przedsiębiorców.

W Łodzi sprawa przedstawia się inaczej. Magistrat – nie wiadomo, czy w przewidywaniu podobnych niespodzianek czy też przypadkiem, zamiast pobierać stuprocentowy dodatek do ceny patentu, ułożył się z płatnikami w ten sposób, że ci na podstawie miesięcznych zamknięć rachunkowych obliczają obrót i od niego co miesiące wpłacają do kasy miejskiej podatek. O ile nam wiadomo w ten sposób przemysłowcy i kupcy zapłacą znacznie więcej niż wynosiła cena patentu. Jeżeli Magistrat przewidywał to co, spotkało Radom – to świadczy to chlubnie o jego doświadczeniu i wskazuje na bardzo małą ufność jego działalności komisji szacunkowych. Z drugiej strony przemysłowcy i kupcy woleliby może dzisiaj, by umowy tej nie było.
Powstaje jednak mimo to kwestja drażliwa. Mianowicie co będzie, jeśli komisje wymiarowe w Łodzi w pewnych wypadkach ustalą mimo wszystko obrót niższy niż ten, od jakiego przemysłowcy czy kupcy dobrowolnie już wpłacają do kasy miejskiej podatek.
W przewidywaniu podobnych komplikacji Magistrat, wykorzystując postanowienia ustawy o podatku przemysłowym, które powiada, ze pobieranie podatku od obrotu miasta mają regulować przez siebie ustanowionym statutem, zredagował projekt takiego statutu, który po przedstawieniu go Radzie Miejskiej zostanie przesłany do zatwierdzenia rządowi.
Zasadniczem postanowieniem tego statutu jest to, że magistrat niezależnie od ustalenia obrotu przez komisję wymiarową dla państwowego podatku procentowego od zysku, zastrzega sobie prawo kontrolowania ksiąg handlowych, prawo żądania miesięcznych wykazów o obrotach i prawo sprawdzenia tych wykazów przez tych funkcjonarjuszy na miejscu w przedsiębiorstwach i instytucjach przemysłowych i handlowych.